6. Sınıf Fen Bilimleri Konu Anlatımları ve Kazanım Yoklama Sınavları 

fenalemi facebook grubu: https://www.facebook.com/groups/fenalemi/
Daha fazla döküman için bizi takip edin

KUVVET VE HAREKET

Cisimlerin şeklini, süratini ve yönünü değiştirebilen etkiye kuvvet denir.

•    Kuvvet, hareket eden cisimleri yavaşlatabilir veya durdurabilir.

•    Kuvvet, duran cismi harekete geçirebilir.

•    Kuvvet, hareketli cisimlerin yönünü ve süratini değiştirebilir. 

•    Kuvvet, cisimlerin şeklini değiştirebilir.

•    Kuvvetin birimi Newton(N)’dur.

•    Kuvvet dinamometre ile ölçülür.
    

•    Kuvvet, İngilizce dilindeki karşılığı olan “Force” kelimesinin ilk harfi olan “F” ile sembolize edilir.

Dinamometreler kuvveti ölçen araçlardır. Cisimlerin esneklik özelliğinden faydalanılarak yapılır.
Dinamometreye uygulanan kuvvet ne kadar büyük ise yay o kadar fazla uzar. Böylece uzama miktarı kuvvetin büyüklüğünü gösterir.

Kuvvetin Özellikleri
●    Yön
●    Doğrultu
●    Büyüklük
●    Uygulama Noktası

Kuvvet ok işaretleri ile gösterilir.

●    Ok işaretinin yönü kuvvetin yönünü gösterir.
●    Ok işaretinin uzunluğu kuvvetin büyüklüğünü ifade eder. 
●    Ok işaretinin bulunduğu doğrultu kuvvetin doğrultusunu belirtir.
●    Ok işaretinin başladığı nokta (O) uygulama noktasıdır.

Kuvvetler gösterilirken ölçekli çizim yapılmazsa kuvvetin büyüklüğü ok işaretinin yanına yazılır.

Kuvvetin Yönü: Doğu
Kuvvetin Doğrultusu: Doğu-Batı
Kuvvetin Büyüklüğü:10N
Kuvvetin Uygulama Noktası: A

ÖRNEK:

Her bölmenin 10N’a karşılık geldiği kuvvetlere örnekler verelim.

KAPSÜL BİLGİ

Bileşke Kuvvet

•    İki veya daha fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek başına yapabilen kuvvete bileşke kuvvet denir. 

•    Bileşke kuvvete net kuvvet te denir.

Bir cisim birden fazla kuvvetin etkisi altında hareket ediyorsa hareket yönü bileşke kuvvetin yönü ile aynıdır.

Aynı Yönlü Kuvvetlerin Bileşkesi

Yönleri aynı olan kuvvetlerin bileşkesi bulunurken kuvvetlerin büyüklükleri toplanır.

Zıt Yönlü Kuvvetlerin Bileşkesi

Bir cisme uygulanan aynı doğrultulu fakat zıt yönlü iki kuvvetin bileşkesi büyük olan kuvvetten küçük olan kuvvet çıkartılarak bulunur. Bulunan bileşke kuvvetin yönü büyük olan kuvvetin yönü ile aynıdır. 

Bir cisme uygulanan aynı yönlü kuvvetler birbirinin etkisini arttırırken, zıt yönlü kuvvetler birbirinin etkisini azaltır.

Dengelenmiş Kuvvet
Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.

 
X cismi dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. 

Dengelenmemiş Kuvvet
Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklı ise cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. 

 
Y cismi dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.

•    Bir cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde ise ya duruyordur ya da sabit süratli hareket ediyordur.
•    Bir cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde ise bileşke kuvvet yönünde hızlanabilir yada yavaşlayabilir.

●Birim zamanda alınan yola sürat denir.
●Bir cismin süratini bulmak için; aldığı yol ve bu yolu ne kadar zamanda aldığı ölçülür. Böylece cismin aldığı yolu geçen zamana bölerek sürat hesaplanır.

İki araçtan;
1.    Aynı yolu daha kısa sürede alan,
2.    Aynı sürede daha uzun yol alan, daha süratlidir.

Sürat Birimleri Çevrimi

m/s → km/h çevrimi yapılırken verilen sayı önce 36 ile çarpılır sonra 10’a bölünür.

km/h → m/s çevrimi yapılırken verilen sayı önce 10 ile çarpılır  sonra 36’ya bölünür.

● 1 Saat (1 hour)
    = 60 Dakika 
    = 3600 saniye

● 1 kilometre 
    = 1000 metre

Bir hareketli eşit zaman aralıklarında eşit uzunlukta yollar alıyorsa sabit süratli harekete sahiptir.

Saat 20:00’da harekete başlayan bir motorsiklet her geçen 1 saatte 100’er km yol aldığı için hareketi sabit süratlidir.

Saatte bulunan akrep ve yelkovan sabit süratli harekete sahiptir. 

Yürüyen merdivenler sabit süratli hareket ederler.

Bir araca ait alınan yol - zaman çizelgesi aşağıdaki gibidir.

Bu çizelge incelendiğinde bu aracın her 1 saatte 10 km yol aldığı görülmektedir. Bu yüzden sabit süratli hareket ettiği söylenir. 

Bir hareketliye ait yukarıdaki alınan yol - zaman çizelgesi incelendiğinde eşit zaman aralıklarında aldığı yolların uzunlukları eşit olmadığı için sabit süratli hareket ettiği söylenemez.

KAPSÜL BİLGİ

Alınan yol – zaman grafiği verilen hareketli için;
1. saniye sonunda 5 m
2.saniye sonunda 10 m
3.saniye sonunda 15 m yol almıştır. 

Öte yandan her 1 saniyelik zaman diliminde 5m yol almıştır. Dolayısıyla sabit süratli hareket etmektedir.

KAPSÜL BİLGİ

Alınan yol – zaman grafiği verilen hareketli için;

KAPSÜL BİLGİ

4 saniye boyunca 20 m/s sabit süratli hareket eden bir hareketliye ait grafik yukarıdaki gibidir.

Bu hareketliye ait alınan yol – zaman grafiği de aşağıdaki gibidir. 

KAPSÜL BİLGİ

Alınan yol – zaman grafiğinin zaman eksenine paralel olduğu durumlarda cisim hareketsizdir.
 

Alınan Yol Zaman Çizelgesi

Alınan Yol  Zaman Grafiği

Sabit süratli hareketi gösteren grafik zaman eksenine paralel olmalıdır.