7. Sınıf Fen Bilimleri Konu Anlatımları ve Kazanım Yoklama Sınavları 

GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ

UZAY ARAŞTIRMALARI

Dünya atmosferi dışındaki bütün gök cisimlerini içerisine alan sonsuz boşluğa UZAY denir.

İnsanlık tarihi boyunca uzaya ilgi duyulmuş ve bu alanda çalışmalar yapılmıştır. 

Gelişen uzay teknolojileri ile birlikte güçlü roketlerle Dünya atmosferinin dışına çıkılmış ve uzay ile ilgili detaylı bilgiler elde edilmiştir.

Uzay teknolojileri sayesinde uzaya çıkılabilmekte, uzayda araştırma yapılabilmekte ve farklı uydu ve gezegenlerden elde edilen örnek maddeler Dünya’ya getirilmektedir.

UZAY TEKNOLOJİLERİ
1. Roketler: Uzay araçlarını atmosferin dışına çıkarmak için kullanılır.
2. Uzay Mekikleri: Roket gibi yükselebilir, yörüngede dönebilir ve Dünya’ya tekrar iniş yapabilirler.
3. Sondalar: Uzay araştırmalarında kullanılır.
4. Yapay Uydular: İnsanlar tarafından uzaya gönderilen ve bir gezegenin yörüngesine oturtulan araçlardır.
-Uzay’a ilk olarak Rusya tarafından fırlatılan uydu Sputnik-1’dir. Daha sonraları bir köpekle beraber Sputnik-2 uydusu fırlatılmıştır.
Uzay’a ilk çıkan insan Rus kozmonot(astronot) Yuri Gagarindir.
Ay’a ilk ayak basan astronot ise  Amerikalı astronot Neil Armstrong’dur.
5. Uzay İstasyonu: Dünya yörüngesinde dolaşan büyük uzay araçlarıdır.

Türkiye’nin uzayda üçü haberleşme(TÜRKSAT 3A, TÜRKSAT 4A ve TÜRKSAT 4B) ve üçü gözlem(GÖKTÜRK-1, GÖKTÜRK-2 ve RASAT) amaçlı 6 uydusu vardır. 
Daha önce fırlatılan 3 haberleşme ve 1 gözlem uydusu(TÜRKSAT-1B, TÜRKSAT-1C, TÜRKSAT-2A ve BİLSAT)     ise ömrünü tamamlamıştır.

KAPSÜL BİLGİ

UZAY KİRLİLİĞİ
Uzay araştırmalarının hız kazandığı son yüzyılda uzaya fırlatılan roketlerden geriye kalan parçalar ve ömrünü tamamlamış yapay uydular uzay kirliliğini meydana getirmektedir.
Gittikçe sayıları artan bu atıklar uzayda dolaşan hurda yığınına dönüşmüştür.

Uzay kirliliğini önlemek için uzaya fırlatılan roket ve uyduların ömrünü tamamlayanların tekrar Dünya’ya dönmesi sağlanmalı ve parçalarının geri dönüşümü yapılmalıdır.

TELESKOP
Uzay araştırmaları tarihi uzaya fırlatılan roketlerle başlamamıştır. Çok eski zamanlardan beri insanlar uzayı merak etmiş ve gözlemlemişlerdir. 17. Yüzyılda İtalyan bilim insanı Galileo Galilei’nin mercekleri kullanarak tasarladığı teleskop ile gökyüzünü gözlemlemesi ile beraber gökbilimcilerin çalışmaları hızlanmıştır.
Yıllar içerisinde teleskoplar da gelişmiştir.
1668 yılında Newton ayna kullanarak aynalı teleskopu yapmıştır.

HUBBLE (HABIL) UZAY TELESKOPU
24 Nisan 1990 yılında Dünya’nın yörüngesine fırlatılan teleskoptur. Dünya’da bulunan teleskoplardan daha net görüntü elde edebilmektedir.

Gökyüzü ile ilgili araştırma ve çalışmaların yapıldığı yerlere gözlemevi ya da rasathane denir.
Gözlemevleri şehir ışıklarından uzakta az bulutlu ve yüksek yerlere kurulur.

Şehir ışıkları ışık kirliliğine neden olduğundan gökyüzü gözlemlerinin sağlıklı yapılmasını engeller. Ayrıca hava kirliliği de gözlem yapmayı zorlaştıran bir başka nedendir.

YILDIZ
Yıldızlar, etrafına ısı ve ışık enerjisi yayan küresel yapılı gök cisimleridir. Dünya’mızın ısı ve ışık kaynağı Güneş de bir yıldızdır. Yıldızlar tıpkı canlı varlıklar gibi doğar, büyür ve ölür.
Yıldızların parlaklık, büyüklük, yaşam süresi gibi özellikleri başlangıçtaki kütlesine göre değişir.

Bulutsu: Uzayda bulunan sıcak gaz ve toz bulutlarıdır. Sıkışarak yıldızları oluştururlar. Kelebek bulutsusu, Orion bulutsusu, Tarantula bulutsusu, Atbaşı bulutsusu bulutsulara örnektir.

Karadelikler: Büyük kütleli yıldızların enerjilerini tamamen kaybetmeleri sonucu oluşurlar. Karadelikler görülemez ancak etraflarındaki gök cisimlerine yaptıkları etkiler sonucunda varlıkları tespit edilebilir. Çok güçlü çekim gücüne sahiptirler.

Süpernova Patlaması: Büyük kütleli yıldızların yaşamının sona ermesine neden olan patlamadır.
Süpernova patlaması sonucunda yıldızlar nötron yıldızlarına ya da karadeliklere dönüşür.

Beyaz Cüce: Ömrünü tamamlamış küçük kütleli yıldızların dış katmanlarının uzaya saçılması sonucu geriye kalan metal ve karbon yığınıdır.

Dünya’dan bakıldığında yıldızların farklı büyüklükte ve farklı parlaklıkta görünmesinin nedeni Dünya’ya olan uzaklıklarının farklı olmasıdır.

Yıldızlar arasındaki mesafeler çok fazla olduğu için Dünya’da kullandığımız ölçü birimleri yerine “Işık yılı” kullanılır. Bu sayede yıldızlar arası mesafe çok büyük sayılar yerine daha küçük sayılarla ifade edilir.

KAPSÜL BİLGİ

YILDIZLARIN ÖZELLİKLERİ
- Şekilleri küreye benzer.
- Doğal ısı ve ışık kaynaklarıdır.
- Kendi etraflarında dönerler ve yörüngede dolanırlar.
- Belirli bir ömürleri vardır.

Yıldızların renkleri sıcaklıkları hakkında bilgi verir.
1. Mavi-Beyaz Renkli Yıldızlar:  Çok sıcak.
2. Sarı renkli Yıldızlar:  Orta sıcaklıkta.
3. Kırmızı Renkli Yıldızlar: Sıcaklığı en az. olan yıldızlardır.

Güneş Dünya’ya en yakın yıldızdır. Bu nedenle diğer yıldızlardan daha büyük ve parlak görünür.

Güneş, orta sıcaklıkta bir yıldız olduğu için sarı renklidir. Güneş’ten daha sıcak ve daha büyük yıldızlar da vardır.

TAKIM YILDIZLAR
Dünya’dan bakıldığında bir arada görünen yıldız kümelerine takımyıldızlar denir.
Dünya’dan bakıldığında takımyıldızlar’ı bitkilere, hayvanlara ya da bazı nesnelere benzetildiği için takımyıldızlar’ın adları da bu görüntülerine göre verilmiştir.

Bazı Takımyıldızlar:
-Büyükayı
-Küçükayı
-Kuzey Tacı
-Orion(Avcı)
-Büyük Köpek
-Boğa
-Yılan
-Ejderha
-Çoban

Takımyıldızlar her ne kadar Dünya’dan bakıldığında birbirlerine yakın gibi görünseler de aslında birbirlerinden çok uzaktadırlar.

Küçükayı Takımyıldız içerisinde yer alan Kutup Yıldızı parlak göründüğü için ve daima kuzeyi gösterdiği için çok eski zamanlardan beri yön bulmada kullanılır.

GALAKSİLER (GÖKADA)
Gezegenler, yıldızlar, yıldızlar arası gaz ve toz bulutları, doğal uydular ve karadelikleri de içerisine alan çok büyük sistemlere Galaksi veya Gökada denir.
Galaksiler içerisinde trilyonlarca yıldız bulunabilir.

Galaksiler içerisinde bulunan yıldızlar aynı çekim merkezini çevreleyen yörüngelerde dolanırlar.

Dünya’mızın da içerisinde bulunduğu Güneş sistemi Samanyolu Galaksisi içerisinde yer alır.

*Andromeda Samanyolu Galaksisine en yakın galaksidir.

GALAKSİ ÇEŞİTLERİ
Şekillerine göre galaksiler 4 grupta incelenir.

1. Sarmal Galaksiler:
Evrendeki galaksilerin büyük bir kısmını oluştururlar. Merkezden dışa doğru uzanan kolları vardır. Merkezde daha çok yaşlı yıldızlar bulunurken kollarda genç yıldızlar mevcuttur.
Samanyolu ve Andromeda galaksileri bu tür galaksilere örnektir.

2. Çubuklu Sarmal Galaksiler:
Sarmal galaksilere benzerler. Sarmal galaksiden farkları merkezlerinde uzun çubuk şeklinin görülmesidir.

3. Düzensiz Galaksiler:
Belli bir biçimleri yoktur. Önceleri sarmal ve eliptik galaksi oldukları sanılan bu galaksilerin çeşitli kuvvetlerin etkisiyle düzensizleştikleri düşünülmektedir.

4. Eliptik Galaksiler:
Yeni yıldız oluşma miktarının az olduğu küçük yapılı galaksilerdir.
Yıldızlar arası gaz ve toz bulutları azdır.

EVREN
Gök cisimleri ve aralarındaki boşlukların tümüne evren denir.

Takım yıldızları, gezegenler, galaksiler, doğal uydular gibi bütün gök cisimleri evren içerisinde yer alır

İnsanlar çok eski zamanlardan bu yana evrenin nasıl oluştuğunu merak etmiştir ve evrenin oluşumu ile ilgili görüşler ortaya atmışlardır. 

Uzayı Dünya dışındaki evren parçası olarak da tanımlayabiliriz.

EVREN OLUŞUMU İLE İLGİLİ ORTAYA ATILAN BAZI GÖRÜŞLER

1. Hareketsiz Ve Başlangıcı Olmayan Evren: 
Bilim insanı Newton’un ortaya attığı bir görüştür. Newton’a göre evren sonsuzdan beri vardır ve sonsuza kadar var olacaktır. 
2. Büyük Patlama Teorisi: 
1927 yılında bilim insanı Georges Lemaitre tarafından ortaya atılmıştır. evren büyük patlama(Big Bang) sonucu oluşmuştur ve Evren’in bir sonu vardır.

-1929 yılında gökbilimci Edwin Hubble’nin galaksilerin hem birbirinden hem de Dünya’dan uzaklaştığını keşfetmesi ile evrenin genişlediği ispatlanmış oldu.
Buna göre evrenin oluşumundan itibaren genişlediği ve bu genişlemesini hala devam ettirdiği ortaya çıkmıştır.