7. Sınıf Fen Bilimleri Konu Anlatımları ve Kazanım Yoklama Sınavları 

HÜCRE VE BÖLÜMLERİ

Canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.

Canlıları oluşturan hücreler gözle görülemeyecek kadar küçüktür.

İnsan vücudunda ortalama 100 trilyondan fazla hücre bulunmaktadır.

Bazı canlılarda çok sayıda hücre bulunurken (bitkiler, hayvanlar) bazı canlılar tek hücreden oluşurlar. (Bakteriler)
Gelişmiş hücrelerde 3 temel kısım bulunur.

Hücre zarı

Sitoplazmayı dıştan sarar, korur ve ona şekil verir. Hücre zarı canlıdır, esnektir ve seçici geçirgendir.

Sitoplazma

Hücre zarı ile çekirdek arasında kalan yumurta akı kıvamında canlı sıvıya sitoplazma denir. Hücrenin canlılık faaliyetlerini gerçekleştiren organeller sitoplazma içerisinde bulunur.

Protein üretiminden sorumludur. Tüm hücrelerde bulunur.

Bitki hücrelerinde hücre zarının dışında hücre duvarı bulunur. Hücre duvarı tam geçirgendir, cansızdır ve hücreye dayanıklılık sağlar.

b. Golgi cisimciği

Salgı üretiminden ve paketlenmesinden sorumludur.

c. Mitokondri

Enerji üretiminden sorumludur. 

d.Lizozom

Hücre içi sindirimden sorumludur. 

e. Endoplazmik retikulum

Hücre zarı ile çekirdek arasında bulunur. Madde iletiminden sorumludur.

f. Sentrozom

Hücre bölünmesine yardım eder.

g.Koful

Hücre içi madde depolamadan sorumludur.
Kofullar hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda bitki hücrelerinde ise büyük ve az sayıda bulunur.

KAPSÜL BİLGİ

l. Plastitler
3 çeşittir. Bitki hücrelerinde bulunur. Işık sayesinde birbirlerine dönüşebilirler.

Çekirdek

Hücredeki yaşamsal faaliyetleri denetler, genetik bilgiler taşır ve hücreyi yönetir. Bazı hücrelerde çekirdek yoktur, bazılarında ise  birden fazla çekirdek vardır.

Bakterilerde çekirdek yoktur.

Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük cisimlerin, mercekler yardımıyla daha büyük görüntülerini elde etmemizi sağlayan araçlara mikroskop denir.

Hollandalı bilim insanı Zacharius  Janssen’in 1590 yılında teleskoptan yola çıkarak mikroskobu geliştirdiği bilinmektedir.
Günümüzde kullandığımız mikroskopların çalışma prensibini 17. Yüzyılda Antonie Van Leeuwenhoek ve Robert Hooke isimli bilim insanları keşfetmişlerdir.

Modern Mikroskop
Günümüzde son teknolojiler ile donatılmış mikroskoplar kullanılmaktadır.

Aşağıdaki görselde yüksek teknolojili mikroskoplarla görüntülenmiş bakteriler görülmektedir. 

Mikroskoplarda büyütme kapasitesi kullanılan mercekler ile alakalıdır. 

Günümüzde en yüksek büyütme kapasitesine sahip mikroskoplar elektron mikroskoplarıdır. 

KAPSÜL BİLGİ

Canlılar hücre sayılarına göre iki gruba ayrılır. 

Bakteriler her yerde bulunurlar.

Bazı bakteriler yararlı bazıları ise zararlı (hastalık yapıcı) dır.

Canlılardaki Organizasyon Şeması

Çok hücreli gelişmiş canlılarda aynı görev ve yapıya sahip hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular bir araya gelerek organları ve belirli bir amacı yönelik çalışan organlar bir araya gelerek sistemleri, sistemler bir araya geldiğinde ise organizmayı oluşturur.

Mitoz Bölünme
•Kromozom sayısı sabit  kalır.
•2 tane hücre oluşur.
•Hayat boyu görülebilir.
•Tek hücrelilerde çoğalmayı sağlar.
•Çok hücreli canlılarda büyüme ve gelişmeyi sağlar.
•Oluşan hücrelerin sitoplazma miktarı ve organel sayıları farklı olabilir.
•Organel çeşitleri aynıdır.
•Aynı genetik özellikte 2 yeni hücre oluşur.

2n Kromozomlu Hücreler:
•Deri hücresi
•Kas hücresi
•Sperm ana hücresi
•Yumurta ana hücresi

n Kromozomlu Hücreler:
•Sperm hücresi
•Yumurta hücresi
•Polen hücresi

•Sinir hücresi

•Gözdeki retina hücresi

•Olgun alyuvar hücresi

•Çizgili kas hücresi mitoz bölünme geçiremez.

Sinir Hücresi

•2n kromozomludur.
•Mitoz bölünme geçirmez.

Sperm Hücresi

•n kromozomludur.

•Mitoz bölünme geçirmez.

2n = 46 kromozomlu bir deri hücresi art arda 3 kez mitoz bölünme geçirirse oluşan toplam hücre sayısı;

Oluşan hücrelerin kromozom sayısı;
2n = 46

Mitoz Bölünme Evreleri

Hayvan hücrelerinde iğ iplikleri sentrozomlar tarafından oluşturulurken, bitki hücrelerinde ise sitoplazmadaki proteinler tarafından oluşturulur.

Mitoz Hücre Bölünmesi
•Hücre bölünmeye başlamadan önce faaliyetlerini hızlandırır ve DNA kendini eşler.

•DNA’lar kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.

•Kromozomlar hücresin ortasında sıralanırlar.

•Kromozomları oluşturan eş parçalar birbirinden ayrılır.

•Çekirdek bölünmesi tamamlanır.

Sitoplazma Bölünmesi

Hayvan hücresinde sitoplazma bölünmesi boğumlanarak gerçekleşir.

Bitki hücresinde sitoplazma bölünmesi ara (orta) lamel ile gerçekleşir.

Sitoplazma bölünmesi sonucu aynı genetik özelliğe sahip 2 hücre oluşur.

Mayoz Bölünme
•Eşeyli üreyen canlıların üreme ana hücrelerinde meydana gelir.

•Üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.
Mayoz Bölünmenin Gerçekleştiği

Hücreler:
•Sperm ana hücresi

•Yumurta ana hücresi

•Polen ana hücresi

Mayoz Bölünme Sonucunda Oluşan Hücreler:
•Sperm hücresi
•Yumurta hücresi
•Polen hücresi

Polen
Çiçekli bitkilerde erkek üreme organı tarafından üretilen üreme hücresidir.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri
•4 hücre oluşur
•Kromozom sayısı yarıya iner
•Mayoz I ve mayoz II olmak üzere iki bölümde gerçekleşir
•Üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.
•Nesiller boyunca türlerin kromozom sayısının aynı kalmasına katkı sağlar.

Mayoz Bölünmenin Evreleri

Mayoz bölünmede gerçekleşen parça değişimi olayı canlılarda tür içi kalıtsal çeşitliliği sağlar.

•Mayoz bölünme canlıların neslinin devamını sağlayan eşeyli üremenin temelini oluşturur.
•Mayoz bölünme sonucu oluşan sperm ve yumurta hücreleri birleşerek yeni canlılar meydana gelir.

Eşeysiz Üreme
Mitoz bölünme ile gerçekleşen üreme çeşidine eşeysiz üreme denir. Bakteri, amip, öglena, deniz yıldızı gibi canlılar eşeysiz ürerler.

•Mayoz bölünme ile kalıtsal olarak birbirinden farklı hücreler oluşur.
•Bu sayede eşeyli üreyen canlılar kalıtsal olarak birbirinden farklıdır.
•Eğer mayoz bölünme olmasaydı Dünya’daki insanların tamamı birbirine benzerdi.

Tek yumurta ikizi olan bireylerin göz rengi, kan grubu, ten rengi gibi kalıtsal özellikleri aynıdır.

Mayoz Bölünme

•Üreme ana hücrelerinde görülür.
•4 yeni hücre oluşur.
•Kromozom sayısı yarıya iner.
•Yavru hücrelerde genetik yapı farklıdır.
•Kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
•Yaşamın belirli dönemlerinde görülür.
•Homolog kromozomlar arası parça değişimi görülür.

Bölünen Hücre:
Sperm ana hücresi
(2n = 46)

Bölünme Sonucu Oluşan Hücreler:
Sperm hücreleri
(n = 23)

Mitoz Bölünme

•    Bölünme sonucunda 2 yeni hücre oluşur.
•    Kromozom sayısı değişmez.
•    Kalıtsal çeşitlilik sağlanmaz.
•    Tek hücrelilerde üremeyi çok hücrelilerde büyüme ve gelişmeyi sağlar.
•    Homolog kromozomlar görülmez.
•    Parça değişimi yoktur.
•    Hayat boyu devam eder.