FEN BİLİMLERİ ÇALIŞMA KAĞITLARINI AŞAĞIDAKİ BAĞLANTILARDAN İNDİREBİLİRSİNİZ 

ŞİMDİ DİĞER BRANŞLARDA DA EVDEKAL DENEMELERİ YAYINDA

•  ⇒ 8.SINIF

•  ⇒ 8.SINIF

•  ⇒ 8.SINIF

•  ⇒ 8.SINIF

https://www.facebook.com/groups/ortaokulpaylasim

https://www.facebook.com/groups/fenalemi

BASİT MAKİNELER

Kuvvetin yönünü, büyüklüğünü veya doğrultusunu değiştirebilen, günlük hayatımızı kolaylaştıran araçlara basit makine denir. 

•    Basit makineler iş kolaylığı sağlar.
•    Basit makineler kuvvetten kazanç sağlayabilir.
•    Basit makineler yoldan kazanç sağlayabilir.
•    Basit makineler işin yapılma hızını değiştirebilir. 

Basit makinelerde;
•    Kuvvetten kazanç varsa yoldan kayıp vardır.
•    Yoldan kazanç varsa kuvvetten kayıp vardır.

Basit makinelerde yük/kuvvet oranı kuvvet kazancını verir.
•    Yük/kuvvet>1 ise kuvvetten kazanç yoldan kayıp vardır.
•    Yük/kuvvet=1 ise kuvvetten ve yoldan kazanç veya kayıp yoktur.
•    Yük/kuvvet<1 ise kuvvetten kayıp, yoldan kazanç vardır.
Basit makinelerde kuvvetten ne kadar kazanç sağlanırsa, yoldan da aynı oranda kayıp olur. Bu yüzden basit makinelerde işten ve enerjiden kazanç veya kayıp olmaz.

•    Bir destek noktası etrafında dönebilen sağlam yapılı çubuklara kaldıraç denir.
•    Kaldıraçta, kuvvetin destek noktasına olan uzaklığına kuvvet kolu, yükün destek noktasına olan uzaklığına da yük kolu denir.

•    Kuvvet kolu, yük kolundan büyükse kuvvetten kazanç vardır.
•    Yük kolu, kuvvet kolundan büyükse kuvvetten kayıp vardır.
•    Kuvvet kolu, yük koluna eşitse kuvvetten kazanç veya kayıp yoktur.

Kaldıraç Çeşitleri
Çift taraflı kaldıraçlar:
•    Destek noktası ortada kuvvet ve yükün farklı uçlarda olduğu kaldıraç tipidir.

Örnek: Makas, pense
Tek taraflı kaldıraçlar:
•    Destek noktasının bir uçta olduğu kaldıraç tipidir.
    Yükün; kuvvet ile destek arasında olduğu kaldıraçlar;

Örnek: Ceviz kıracağı, el arabası

 Kuvvet; yük ile destek arasında olan kaldıraçlar:

Örnek: Cımbız, maşa

Kaldıraç sistemlerinde;
•    Kuvvet > Yük ise; kuvvetten kayıp vardır.
•    Yük > Kuvvet ise; kuvvetten kazanç vardır.
•    Kuvvet kazancı, yükün kuvvete oranı olarak ifade edilir.
•    Çift taraflı kaldıraçlarda, kuvvetin yönü değişir.
•    Tek taraflı kaldıraçlarda, kuvvetin yönü değişmez.

•    Makaralar, diğer basit makinelerde olduğu gibi iş kolaylığı sağlayan basit makinelerdir.
•    Günlük hayatta farklı alanlarda kullanılırlar.

Makaralar sadece iş kolaylığı sağlayabilecekleri gibi kuvvetten de kazanç sağlayabilirler.

Makaralar;
•    İşten kazanç sağlamazlar.
•    Enerjiden kazanç sağlamazlar.
•    Kuvvetten kazanç sağlayabilirler.
•    Kuvvetin yönünü değiştirebilirler.

Makaralar kuvvetten kazanç sağlıyorsa yoldan kaybettirirler. Kuvvet kazancı arttıkça yoldan kayıp artar.

Bir noktaya sabitlenmiş kendi ekseni etrafında dönebilen dairesel cisimlere sabit makara denir.
Sabit makaralar;
•    Kuvvetin yönünü değiştirir.
•    Kuvvetten ya da yoldan kazanç sağlamazlar.
•    İş kolaylığı sağlarlar.
•    İşten ve enerjiden kazanç sağlamazlar.

Sabit makaralarda makara ağırlığı uygulanan kuvveti etkilemez.

Yük ile beraber hareket eden makaralara Hareketli Makara denir.
Hareketli makaralar;
•    Kuvvetin yönünü değiştirmezler.
•    Kuvvetten kazanç sağlarlar.
•    Yoldan kayıp vardır.
•    İş kolaylığı sağlarlar.
•    İşten ve enerjiden kazanç sağlamazlar.

Hareketli makaralarda makara ağırlığı kuvveti etkiler.

•    Sabit makaralarda yükü 1m yükseltmek için ipi 1m çekmemizi gerekir.
•    Hareketli makaralarda yükü 1 m yükseltmek için ipi 2m çekmek gerekir.

Sabit ve hareketli makaralar bir arada kullanılarak hem kuvvetten kazanç sağlanıp hem de kuvvetin yönü değiştirilebilir.

Makaralar günlük hayatta daha çok yükleri yüksek yerlere çıkarmak için kullanılır. İnşaatlarda, gemilerde, sanayide makara sistemleri kullanılır.

Sabit makaralar daha çok kuvvetin yönünü değiştirerek iş kolaylığı sağlarken; hareketli makaralar kuvvetten kazanç sağlayarak iş kolaylığı sağlarlar.

•    Sabit ve hareketli makaraların bir arada kullanıldığı sistemlere palanga denir.

•    Palangalar küçük kuvvetler uygulayarak ağır yükleri kaldırmak için kullanılır.
•    Palangalarda en az bir sabit makara bir hareketli makara bulunur.
•    Palangalar kuvvetten kazanç sağlayabilirler.

Palangalarda yükü dengeleyen kuvveti bulmak için; yükün ağırlığı yükü taşıyan ip sayısına bölünür.

Eğik Düzlem
İki ucu arasında yükseklik farkı bulunan yüzeydir.
•    Kuvvetten kazanç vardır.
•    Yoldan kayıp vardır.
•    İş kolaylığı sağlar.
•    Uygulanan kuvvetin hareket yönü ile yükün hareket yönü aynıdır.

Kuvvet Kazancı 
•    P (Yük) / F (Kuvvet)
•    Kuvvet Kolu / Yük Kolu

Eğik Düzlemde Kuvvet Kazancını Arttırmak İçin;
•    Eğik düzlem uzunluğu arttırılabilir.
•    Eğik düzlem yüksekliği azaltılabilir.

•    Dişli çarklar, hareketi dişlerini birbirine değdirerek ya da bir zincir yardımıyla birbirine aktaran basit makinelerdir.
•    Kuvvetin ve hareketin yönünü değiştirirler.
•    İş kolaylığı sağlarlar.
•    İşten ve enerjiden kazanç sağlamazlar.

Dişlilerde diş sayısı arttıkça(yarıçap büyüdükçe) dişlinin dönme sayısı azalır. 

•    Dişli çarklar dişlileri birbirine değerek hareketi aktarıyorlarsa dönme yönleri zıttır.

•    Dişli çarklar bir zincir yardımıyla hareketi aktarıyorlarsa dönme yönleri aynıdır.

Dişli sistemlerinde büyük dişliler az dönerken, küçük dişliler daha fazla döner.

Vida

•    Bir silindirin etrafına bir eğik düzlemin sarılması sonucu oluşan basit makineye vida denir.

•    Vidaların kullanım alanları arasında bazı krikolar, civatalar ve mekanik sistemler yer alır.

•    Vidanın iki diş arası uzaklığa vida adımı denir.

•    Vida bir kez döndürüldüğü zaman zemine gömülme miktarı vida adımı kadardır.

Çıkrık
•    Aynı dönme ekseni üzerine yerleştirilen farklı yarı çaplara sahip silindirlerden oluşan basit makineye çıkrık denir.
•    Kuvvetin uygulandığı çıkrık kolunun daha uzun çıkrık silindir yarı çapının daha kısa olması kuvvet kazancı sağlar.

•    Birden fazla basit makine düzeneği içeren sistemlere bileşik makineler denir.

 Dişli Çark
 Kaldıraç
 Çıkrık

•    Genellikle araba kaldırmak için kullanılır.
 Vida
 Çıkrık

 Dişli Çark
 Kasnak

•    Kolunun çevrilmesi ile dişli çark sistemi hareketi aşağıya aktarır.
 Çıkrık
 Dişli Çark

•    Yüzeylerde delik açmak için kullanılan bir alettir.
 Vida
 Çıkrık

Kuvvet kolu yük kolundan büyük olduğu için su pompasında kuvvet kazancı vardır.

Gemi dümeninde çıkrık vardır.

Arşimet vidasında eğik düzlem mantığı vardır.

Kamalar eğik düzlemin değişik versiyonudur.
İğne, keser, balta, bıçak gibi kesici aletler kamaya örnektir.

•    Yük değeri artarsa uygulanan  kuvvet değeri de aynı oranda artacağından kuvvet kazancı değişmez.
•    Çünkü, kuvvet kazancı yük ile kuvvet arasındaki orana bağlıdır.